Totale zonsverduistering Turkije

In de sterrengids 2006 had ik een uitvoerige beschrijving van de aanstaande totale zonsverduistering gevonden. Die zou waarneembaar zijn in Noord-Afrika, het Midden-Oosten, Europa en Azië. Vooral de Turkse Rivièra sprak me wel aan, omdat combinatie met een vroege voorjaarsvakantie met mijn familie daar erg aantrekkelijk was. Met de boeking begin januari was ik geen moment te vroeg: bijna alle vluchten zaten precies in die week vol. Verbaasd suggereerde de reisadviseur om dan maar een week eerder of later te gaan, maar ik wist precies waarom die week zo gewild was en nee, een andere week kon echt niet. Het lukte om toch nog een reis te boeken, naar hotel Serra Palace aan de Turkse Rivièra, in het dorpje Kizilot, ca. 8 km ten oosten van Side en Manavgat. De band waarin de zonsverduistering totaal zou zijn liep pal over deze locatie. De centrale lijn, waar de eclips maar liefst 3 minuten en 45 seconden zou duren, liep slechts een kilometer of 15 ten westen van ons hotel.

Uiteraard bereidde ik me goed voor, met informatie over tijden, fotograferen, filters, belichting, te vinden op o.a. de website van Vereniging de Koepel over zonsverduisteringen.

De omstandigheden bleken ideaal. De verduistering zou duren van 12:38 tot 15:14 uur (eerste tot laatste contact), lokale tijd, midden overdag dus. De bewuste dag was het de gehele dag helder en onbewolkt, de zon stond hoog en er was vrij uitzicht naar alle kanten in de hoteltuin bij de zwembaden, waar we ons geposteerd hadden. De verduistering kon dus van het begin tot het eind onbelemmerd waargenomen worden.

Er is uitsluitend gebruikgemaakt van amateurapparatuur. De belangrijkste foto's zijn gemaakt met een Olympus OM-2N éénogige spiegelreflex, analoog, met een OM Zuiko 200 mm F4 telelens en OM Zuiko 2x teleconverter. De brandpuntsafstand was dus effectief 400 mm. Het geheel was gemonteerd op een eenvoudig driepootstatief. Tijdens de gedeeltelijke verduistering (partiële fase) was een Astrosolar filterfolie vóór het objectief geplaatst, type ND-5 (houdt 99,999% van het zonlicht tegen). Het folie was in karton bevestigd en in een Cokin filterhouder geschoven. De film was Ektachrome Elitechrome 100 diafilm. Voor het afdrukken kon ik gebruikmaken van een draadontspanner.

Na de totaliteit is het wegtrekken van de maan vastgelegd met een tweede camera: een Minolta Dynax 700SI éénogige spiegelreflex met autofocus, ook analoog. Deze had een Minolta Dynax XI 100-300 mm F/4.5-5.6 telezoomobjectief. Uiteraard is in de maximale zoomstand gefotografeerd, 300 mm dus. De camera was op hetzelfde statief gemonteerd, en voorzien van hetzelfde ND-5 filter. Ook in deze camera is Elitechrome 100 diafilm gebruikt.

De digitale camera Fujifilm S602 Zoom bleek, zoals verwacht, niet erg geschikt. Automatisch scherpstellen lukte niet en handmatig scherpstellen was uitermate lastig. De uiterste zoomstand, overeenkomend met kleinbeeld 210 mm, was eigenlijk niet ver genoeg. Bovendien werd het avi-filmpje dat ik probeerde te maken van de totale fase automatisch belicht (niet uitschakelbaar) en dus, zoals voorspeld, ver overbelicht. Alleen de "soundtrack" van de omstanders was wel mooi om te hebben.

De dia's zijn digitaal ingescand met een Minolta Dimage Scan Dual II AF-2820 U filmscanner, zorgvuldig handmatig gefocust op het zonsbeeld, met de maximale resolutie van 2820 dpi. De digitale foto's zijn bewerkt met Adobe Photoshop Elements 4: stofjes wegretoucheren (nadat vastgesteld was dat er geen zonnevlekken zichtbaar waren!), belichting gelijktrekken, kleur aanpassen en posities gelijktrekken binnen een vast kader (met semitransparante lagen schuiven tot ze passen).

Pas tegen 5:00 uur lagen we de nacht tevoren in ons bed, tengevolge van de late vlucht. Door het comfortabele tijdschema van de zonsverduistering konden we gelukkig toch uitslapen, op ons gemak ontbijten en ons installeren achter het hotel bij het kinderbadje. Er waren diverse groepjes mensen klaar om de eclips waar te nemen, enkele met indrukwekkende telekanonnen, maar druk of rumoerig kon je het niet noemen. De grote massa toeristen was gelukkig te vinden bij een speciaal georganiseerd evenement op het strand.

De aanloopfase was wat saai, al is het elke keer toch weer een opluchting als zo'n jaren tevoren op de seconde af voorspeld evenement op precies het juiste moment inderdaad begint. Het duurt wel zo'n 1 uur en 20 minuten voordat de maan de gehele zonneschijf verduisterd heeft. Om de tien minuten nam ik een foto met zowel de Olympus als (voor de zekerheid) de Fujifilm camera. Met notities maken, de zon volgen met eclipbrilletje, sfeeropnamen, verplaatsen van camera en parasol kon ik me toch goed bezighouden. Het was lekker weer, zo'n 20 graden, de kinderen speelden in zwembroekjes bij het zwembadje, mijn vrouw las een boek.

Rond 13:30 uur werd het toch merkbaar killer, zelfs zodanig dat de kinderen op een stretcher onder een handdoek wegkropen. Het begon ook licht te schemeren. Dat is een rare gewaarwording, zo midden overdag, onder een strak blauwe lucht. De spanning liep langzaam op. Van de zonneschijf was nog maar een smal randje over. Een kleine minuut vóór de totaliteit startte ik de video-opname met de digitale camera. Nog snel enkele opnamen van het snel verdwijnende randje. De brilletjes konden af, de zonnefilters van de camera's: het was zover! Een laatste flonkering van direct zonlicht, bekend als de diamantring, terwijl de stralenkrans van de corona zichtbaar werd... Om me heen klonken opgewonden kreten van de omstanders. Het zou me niet verbazen als ik daar zelf flink aan bijgedragen heb.

Een ogenblik was er tijd om me te vergapen, vervolgens moest er hard gewerkt worden. Een hele serie opnamen, met sterk variërende sluitertijden, was nodig om alle facetten van de verduistering op de gevoelige plaat vast te leggen. In een mum van tijd was ik door de film heen. Ik gunde mezelf tijd om even huiverend te genieten van de prachtige aanblik van de totaal verduisterde zon: een zwart rond gat in de hemel, met een prachtige stralenkrans omgeven, hoog in een donkerblauw gekleurde lucht. Een heldere ster tussen zon en westelijke horizon viel me op, ik realiseerde me dat het Venus moest zijn. Midden overdag! Ook de omgeving, gehuld in een diepe schemering, zag er bizar uit. Hoe donker het wel was merkte ik pas toen ik de sfeer probeerde vast te leggen in enkele snelle opnamen achter elkaar met de Minolta camera: er moest secondenlang belicht worden! Ik ging door tot de zon weer net tevoorschijn was gekropen.

Mijn vrouw vond het ook schitterend, maar ik geloof dat de kinderen er niet veel van meegekregen hebben. Als ze het al gezien hebben. Het hele verschijnsel is natuurlijk ook erg beangstigend en moeilijk te bevatten.

Opgewonden en uiterst voldaan over het verloop van de verduistering maakte ik de fotosessie af, met weer om de tien minuten een plaatje van de steeds verder terugtrekkende maan. Dit was een min of meer plichtmatige sessie, meer vanwege het gevoel om het geheel netjes af te ronden.

Uiteraard was ik pas echt tevreden na het inramen van de dia's, twee weken later. Ondanks het feit dat veel dia's, vooral de tijdopnamen voor het vastleggen van de corona, bewogen waren, waren er genoeg geslaagd. Elke fase was minimaal één keer redelijk scherp vastgelegd. Hoewel, vergeleken met al die prachtige amateurfoto's op de website van de Koepel heb ik nog veel te leren.

En de rest van de vakantie? Ook die was een succes, er zijn daar veel prachtige dingen te zien. Vooral als je van de klassieke oudheid houdt!

Uit alle beschikbare geslaagde opnamen is de volgende animatie samengesteld.

Flash 551x551, zonsbeeld diameter 206 pixels, 26 foto-objecten en 7 teksten, 10 frames / sec, met overvloeieffect, totaal 65 seconden, 2,2 MB, Flash Player nodig